Kết luận trên dựa theo nghiên cứu "Bong bóng trong cách nhìn Fama" (Bubble for Fama) của 3 chuyên gia từ Đại học Harvard: Giáo sư Tài chính và Ngân hàng Robin Greenwood, Giáo sư Kinh tế Andrei Shleifer và ứng viên Tiến sĩ Yang You.

Nhóm nghiên cứu đã phân tích dữ liệu trong lịch sử thị trường chứng khoán Mỹ từ 1926 để đưa ra dự báo về bong bóng tài chính sắp vỡ.

Cổ phiếu Apple thuộc diện tình nghi sẽ "vỡ" trong 2 năm tới. Ảnh: Bloomberg.

Theo đó, 80% khả năng chỉ số S&P 500 các công ty công nghệ sẽ thấp hơn 40% so với hiện nay, ở thời điểm nào đó trong hai năm tới. Một số công ty nổi tiếng nằm trong bờ vực suy giảm có thể kể đến như Apple, hãng ổ cứng Seagate và công ty ổ cứng Western Digital.

S&P 500 là chỉ số dựa trên cổ phiếu phổ thông 500 công ty vốn hóa thị trường lớn nhất, niêm yết trên các sàn chứng khoán NYSE hoặc NASDAQ.

Một "dotcom" tương lai?

Theo nghiên cứu, hai ngành công nghệ gồm phần mềm và thiết bị bán dẫn tiềm ẩn nguy cơ là một bong bóng tài chính.

Nghiên cứu trên tập trung vào khả năng hình thành bong bóng của một ngành thay vì toàn bộ thị trường công nghệ. Giáo sư Greenwood, người đang chủ trì dự án Tài chính và Hành vi tổ chức cho hay bong bóng "hiếm khi xảy ra trên toàn bộ thị trường".

"Phổ biến nhất là các bong bóng xuất hiện trong một số khu vực nhất định của thị trường, ngay cả khi các lĩnh vực khác bị định giá thấp", ông cho biết.

Ví dụ điển hình là bong bóng dot-com diễn ra vào cuối thập niên 90, nâng giá cổ phiếu các công ty Internet lên rất cao.

"Ngay cả khi cổ phiếu dot-com tăng vọt mức định giá đến tận những năm đầu 2000, các lĩnh vực khác của thị trường, đặc biệt là những cổ phiếu có giá trị thực, vẫn ở mức tương đối hoặc thậm chí là thấp. Một số mảng khác lại thực sự tăng điểm dù giá thị trường xuống thấp, kéo theo việc bùng nổ của bong bóng dot-com", ông nhận định.

Một nhà giao dịch thổi bong bóng cao su trong lúc Sở giao dịch chứng khoán New York (NYSE) mở cửa ngày 1/8/2019. Ảnh: AFP.

Các nhà nghiên cứu định nghĩa bong bóng diễn ra ở bất kỳ ngành nào lợi tức 2 năm lớn hơn ít nhất 100 điểm phần trăm so với thị trường tổng thể. Đây là tiêu chuẩn cao, bởi trong giai đoạn 1926-2016, chỉ khoảng 40 ngành sản xuất thỏa mãn định nghĩa này.

Tất nhiên, không phải tất cả bong bóng đều vỡ, và không phải lúc nào chúng cũng xảy ra lập tức. Các chuyên gia đặt ra điều kiện tiên quyết: khi một ngành công nghiệp được xem là bong bóng tài chính, họ sẽ xem nó bị vỡ nếu trong vòng 2 năm sau đó ngành này mất ít nhất 40% giá trị.

Trong số 40 ngành thỏa mãn định nghĩa về bong bóng, 21 ngành - khoảng 53% - được xem là đã vỡ.

Khó khăn trong nghiên cứu cổ phiếu riêng lẻ

Các nhà nghiên cứu cũng tìm hiểu khả năng vỡ của bong bóng thay đổi như thế nào khi thắt chặt hoặc nới lỏng định nghĩa trên. Nếu tiêu chí nới lỏng thành dẫn trước thị trường 50 điểm phần trăm, thay vì 100 điểm phần trăm, tỉ lệ vỡ giảm xuống chỉ còn 20%.

Khi nâng tiêu chí lên 150 điểm phần trăm, xác suất vỡ tăng 80%. Tiêu chí này được áp dụng cho dự báo chỉ số S&P 500 các mảng phần cứng, bộ nhớ lưu trữ và thiết bị ngoại vi sụt giảm nói trên. Theo FactSet, trong 2 năm qua, chỉ số này đã vượt xa S&P 500 đến 151 điểm phần trăm.

Giới chuyên môn nhận định cổ phiểu Tesla đang bị nâng cao so với mức giá thực. Ảnh: CNBC.

Khi áp dụng công thức tính ở các thị trường chứng khoán riêng lẻ khác cho ra kết quả đầy bất ngờ. Ví dụ, vào tháng 11/2017, sử dụng công thức cho thấy tỷ lệ Bitcoin mất giá là 80%. Thực tế, đồng tiền này mất 67% giá trị 12 tháng sau đó.

Tương tự, tháng 2/2020, công thức cho thấy giá cổ phiếu Tesla sẽ giảm 80%, so với mức giảm 59% 6 tuần sau đó.

Tất nhiên kể từ đó, giá Tesla và Bitcoin đều tăng vọt. Khi được đặt câu hỏi liệu có nên dự đoán khả năng sụt giảm của hai tài sản trên lần nữa hay không, Greenwood cho biết cần phải nghiên cứu sâu hơn về các yếu tố khác nhau ảnh hưởng đến tỷ lệ giảm của các cổ phiếu riêng lẻ.

"Tuy nhiên, nhìn chung, thị trường chứng khoán đang được định giá quá cao. Nhiều khu vực riêng lẻ tiềm ẩn bong bóng có thể vỡ bất cứ lúc nào", Giáo sư Greenwood nhận định.