Người dân và đại diện tổ chức, doanh nghiệp kê khai nộp thuế tại Cục Thuế TP Hồ Chí Minh. Ảnh: NGỌC THẠCH

Sáu tháng đầu năm 2020, GDP tăng trưởng 1,81%, thấp nhất trong 10 năm qua, công tác thu ngân sách nhà nước (NSNN), nhất là công tác thu nội địa gặp khó khăn chưa từng có. Do đó, để bảo đảm kế hoạch thu chi ngân sách, ngành thuế cần nỗ lực hơn nữa trong những tháng cuối năm.

Giảm thu rõ rệt từ quý II

Theo số liệu từ Tổng cục Thuế, có thể thấy số thu giảm dần qua các tháng và giảm mạnh từ tháng 4 trở đi. Cụ thể: Số thu tháng 1 tăng 18,2% (trong đó số thu từ thuế, phí tăng 7,2%); tháng 2 tăng 13,4% (trong đó số thu từ thuế, phí tăng 12,6%); tháng 3 tăng 11,7% (trong đó số thu từ thuế, phí tăng 2,4%). Sang tới tháng 4, số thu không những không tăng mà chỉ bằng 78,5% dự toán, trong đó số thu từ thuế, phí chỉ bằng 70,2% so cùng kỳ. Tới tháng 5, số thu chỉ bằng 66,1% dự toán, trong đó số thu từ thuế, phí chỉ bằng 70,3%; tháng 6 số thu bằng 84,3% dự toán (trong đó thu từ thuế, phí chỉ bằng 83,3% so cùng kỳ).

Lũy kế, số thu từ dầu thô sáu tháng đầu năm ước đạt 21.338 tỷ đồng, bằng 60,6% dự toán, bằng 72,4% so cùng kỳ; số thu nội địa ước đạt 552.899 tỷ đồng, bằng 45,4% so với dự toán, bằng 97,4% so cùng kỳ; số thu không kể tiền sử dụng đất, cổ tức, lợi nhuận còn lại, xổ số kiến thiết và chênh lệch thu chi của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ước đạt 424.769 tỷ đồng, bằng 41,7% dự toán, 91,1% so cùng kỳ. Như vậy, về tổng thể, tỷ lệ thực hiện dự toán thu ngân sách do cơ quan thuế quản lý sáu tháng đầu năm đạt thấp nhất so với thu của một số năm gần đây (số thu này của năm 2019 đạt 51,1% dự toán, năm 2018 đạt 49,6%, năm 2017 đạt 48,2%).

Tính chung, chỉ có 34 trong tổng số 63 địa phương có tiến độ thu lũy kế sáu tháng bảo đảm tiến độ thực hiện dự toán (đạt hơn 50%). Sở dĩ có điều này là do trong cơ cấu thu ngân sách trên địa bàn của hầu hết các địa phương này có nguồn thu phát sinh của năm 2019 lớn, nhưng nộp trong năm 2020 và có thu từ tiền sử dụng đất chiếm tỷ trọng cao (nguồn thu chủ yếu từ các dự án đất đã triển khai đấu giá xong từ cuối năm 2019). 29 địa phương còn lại có tiến độ thu chậm, chưa bảo đảm tiến độ thực hiện dự toán năm. Hầu hết những địa phương này có nguồn thu thuế giá trị gia tăng, tiêu thụ đặc biệt, thuế tài nguyên chiếm tỷ trọng lớn. Ðây là những nguồn thu có kỳ nộp thuế phát sinh theo tháng, do đó, tác động của dịch Covid-19 đã ngay lập tức ảnh hưởng rõ nét đến thu NSNN trên địa bàn, nguồn thu từ đất phát sinh thấp cho nên không bù đắp được tổng thu chung, dẫn đến tiến độ thu đã chậm lại từ tháng 4 đến nay.

Hạn chế thấp nhất phát sinh nợ mới

Tại hội nghị trực tuyến toàn quốc về công tác tài chính - ngân sách sáu tháng đầu năm 2020, một trong những giải pháp quan trọng được đưa ra nhằm bảo đảm cân bằng và ổn định thu - chi NSNN là hạn chế thấp nhất tình trạng phát sinh nợ mới. Ðể đạt được mục tiêu này, Tổng cục Thuế đã thông báo danh sách doanh nghiệp nợ tiền thuế có khả năng thu lớn, người nộp thuế có tiền thuế nợ đã nộp ngân sách đang chờ điều chỉnh, có tiền thuế nợ đang xử lý, có tiền thuế đang khiếu nại đến từng cục thuế để rà soát tại gốc, thực hiện các biện pháp đôn đốc, cưỡng chế, công khai thông tin để thu hồi nợ vào NSNN. Tổng cục Thuế tổ chức giám sát chặt chẽ các cục thuế thực hiện nhiệm vụ này cũng như giám sát tiến độ thu nợ. Ðến nay, trong tổng số tiền thuế nợ, số thuế đã đôn đốc, thu hồi đạt 15.222 tỷ đồng, bằng 36% nợ thuế có khả năng thu tại thời điểm cuối năm 2019, tăng 10,4% so cùng kỳ. Ðáng lưu ý là số thu bằng biện pháp quản lý nợ đạt tới 12.699 tỷ đồng, bằng biện pháp cưỡng chế nợ là 2.523 tỷ đồng. Ngoài ra, ngành tiếp tục chú trọng việc kiểm kê, rà soát mã số thuế, bảo đảm kiểm soát, nắm bắt kịp thời đối tượng nộp thuế, để đưa vào diện theo dõi, quản lý thuế.

Trong điều kiện mọi hoạt động kinh tế - xã hội giảm tốc vì dịch Covid-19, để phù hợp với tình hình thực tế, ngành thuế chuyển trọng tâm vào tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra chống thất thu ngân sách, chủ yếu là xử lý kỹ thuật, xử lý hồ sơ hậu kiểm. Tính đến hết tháng 6, toàn ngành đã thực hiện được 29.280 cuộc thanh tra, kiểm tra, đạt 31,67% kế hoạch năm 2020 và bằng 82,84% so cùng kỳ; kiểm tra được 281.219 hồ sơ khai thuế tại cơ quan thuế. Tổng số tiền kiến nghị xử lý qua thanh tra, kiểm tra là 28.941 tỷ đồng, tăng 40,86% so cùng kỳ. Trong đó, tổng số thuế tăng thu qua thanh tra, kiểm tra là 10.386 tỷ đồng, tăng 82,47%; giảm khấu trừ là 630 tỷ đồng, giảm lỗ 17.925 tỷ đồng, tăng 28,73% so cùng kỳ. Toàn ngành cũng đã tiến hành thanh tra, kiểm tra được 72 doanh nghiệp có hoạt động giao dịch liên kết. Qua đó, đã truy thu, truy hoàn và phạt 213 tỷ đồng, giảm lỗ 1.368 tỷ đồng, điều chỉnh tăng thu nhập chịu thuế 1.479 tỷ đồng. Cũng qua thanh tra, kiểm tra xác định lại giá thị trường đối với giao dịch liên kết, ngành đã truy thu 107 tỷ đồng, giảm lỗ 1.252 tỷ đồng, điều chỉnh tăng thu nhập chịu thuế 1.266 tỷ đồng.

Rõ ràng, nắm chắc, nắm rõ "sức khỏe" doanh nghiệp là chìa khóa để giúp cơ quan quản lý thuế phấn đấu thực hiện hoàn thành dự toán thu NSNN ở mức cao nhất. Sáu tháng cuối năm, toàn ngành tiếp tục triển khai quyết liệt, đồng bộ các giải pháp quản lý thu, phấn đấu hoàn thành chỉ tiêu thu đã đề ra. Ðể đạt được mục tiêu đó, ngành thuế tiếp tục theo dõi chặt chẽ tiến độ thu ngân sách, đánh giá, phân tích cụ thể từng địa bàn, từng khu vực, từng sắc thuế, tổng hợp báo cáo kịp thời kết quả thu. Ðẩy nhanh tiến độ thu đối với những khoản thu đạt tiến độ thấp, tăng trưởng không cao, nhất là đối với 16 địa phương có số thu điều tiết ngân sách trung ương để bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ thu năm 2020.